ریتارد گیربکس کامیون‌های ولوو – عملکرد، استفاده صحیح و نکات ایمنی
ریتارد (Retarder) یکی از مهم‌ترین سیستم‌های کمکی ترمز در کامیون‌های ولوو است که به کاهش سرعت وسیله نقلیه بدون نیاز به استفاده مداوم از ترمزهای اصلی کمک می‌کند. این سیستم مخصوصاً در سرازیری‌ها و شرایطی که نیاز به کنترل دقیق سرعت دارید، بسیار کاربردی است و باعث کاهش استهلاک ترمزهای اصلی و افزایش ایمنی می‌شود.
۱. ریتارد چیست و چگونه کار می‌کند؟
ریتارد گیربکس در کامیون‌های ولوو یک سیستم کمکی ترمز است که با ایجاد مقاومت در گیربکس و انتقال نیروی ترمزی به محورهای عقب، سرعت وسیله نقلیه را کاهش می‌دهد. این سیستم معمولاً در گیربکس‌های اتوماتیک و I-Shift ولوو به‌کار رفته و دارای چندین سطح عملکرد است که بسته به نیاز راننده و شرایط جاده تنظیم می‌شود.
مکانیزم عملکرد ریتارد گیربکس
ریتارد گیربکس ولوو از طریق روغن هیدرولیکی و نیروی اصطکاکی داخلی در گیربکس عمل می‌کند. این سیستم هنگام فعال شدن، روغن گیربکس را به داخل یک توربین مخصوص هدایت می‌کند و باعث ایجاد مقاومت و کاهش سرعت چرخش شافت خروجی گیربکس می‌شود. این فرآیند نیروی بازدارنده‌ای تولید می‌کند که باعث کاهش سرعت کامیون می‌شود.
۲. نحوه استفاده صحیح از ریتارد در سرازیری‌ها
الف) تنظیم ریتارد در کامیون‌های ولوو
• کامیون‌های ولوو مجهز به دسته کنترل ریتارد روی فرمان هستند.
• این سیستم ۵ یا ۶ سطح قدرت دارد که با تنظیم آن، مقدار نیروی ترمزی قابل تغییر است.
• در برخی مدل‌ها، ریتارد با پدال ترمز هماهنگ می‌شود و می‌توان آن را روی حالت اتوماتیک یا دستی تنظیم کرد.
ب) روش استفاده از ریتارد در سرازیری‌ها
۱. قبل از ورود به سرازیری، سرعت مناسب را تنظیم کنید.
• بهتر است قبل از ورود به شیب، سرعت خود را به حد مطلوب کاهش دهید تا نیاز به ترمز شدید نداشته باشید.
۲. سطح مناسب ریتارد را انتخاب کنید.
• اگر سرازیری کم‌شیب است: ریتارد را روی سطح ۱ یا ۲ قرار دهید.
• اگر سرازیری متوسط است: از سطح ۳ یا ۴ استفاده کنید.
• اگر سرازیری تند و طولانی است: سطح ۵ یا حداکثر سطح ریتارد را فعال کنید.
۳. از ترکیب ریتارد و ترمزهای دیگر استفاده کنید.
• ریتارد را به‌صورت پله‌ای افزایش دهید تا نیروی بازدارنده به‌صورت تدریجی اعمال شود.
• در کنار ریتارد، از ترمز موتور (Exhaust Brake) نیز کمک بگیرید تا فشار بر ریتارد کاهش یابد.
۴. از استفاده مداوم ترمز پایی خودداری کنید.
• استفاده زیاد از ترمز پایی در سرازیری باعث داغ شدن لنت‌ها و کاهش عملکرد ترمز می‌شود.
• ریتارد در کنار ترمز موتور می‌تواند تا ۹۰٪ نیاز به ترمزهای اصلی را کاهش دهد.
۵. حتماً قبل از ورود به سرازیری، ریتارد را آزمایش کنید.
• اگر کامیون سنگین است و بار دارد، قبل از ورود به شیب، تست کنید که ریتارد به درستی کار می‌کند.
• اگر بار کامیون خیلی سنگین است، از دنده‌های پایین‌تر استفاده کنید تا نیروی بیشتری برای کنترل سرعت فراهم شود.
۳. مزایای استفاده صحیح از ریتارد
کاهش استهلاک ترمزهای اصلی → لنت‌ها و دیسک‌های ترمز دیرتر فرسوده می‌شوند.
افزایش ایمنی در سرازیری‌ها → کنترل بهتر سرعت بدون نیاز به ترمز پایی مداوم.
افزایش عمر گیربکس و قطعات متحرک → جلوگیری از داغ شدن بیش از حد دیسک‌ها و لنت‌ها.
کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری → کاهش نیاز به تعویض مکرر قطعات ترمز.
۴. نکات مهم هنگام استفاده از ریتارد
1- در مسیرهای یخ‌زده و لغزنده، از ریتارد با احتیاط استفاده کنید.
زیرا ریتارد باعث کاهش سرعت ناگهانی چرخ‌های عقب می‌شود که ممکن است در جاده‌های یخی باعث سر خوردن کامیون شود. در این شرایط، از ترمز موتور و دنده‌های پایین‌تر استفاده کنید.
2- ریتارد را در سرعت‌های بالا به‌صورت ناگهانی فعال نکنید.
زیرا نیروی ترمزی زیاد ممکن است باعث عدم تعادل کامیون شود. بهتر است به‌صورت تدریجی از سطح ۱ به سطح بالاتر بروید.
3- به دمای روغن گیربکس دقت کنید.
در استفاده طولانی‌مدت از ریتارد، ممکن است روغن گیربکس داغ شود و راندمان کاهش یابد. در مدل‌های جدید ولوو، حسگر دمای روغن گیربکس وجود دارد و در صورت افزایش دما، هشدار داده می‌شود.
4- در صورت کاهش عملکرد ریتارد، سیستم را بررسی کنید.
اگر حس کردید که ریتارد به درستی عمل نمی‌کند یا میزان بازدارندگی آن کم شده، ممکن است روغن گیربکس نیاز به تعویض یا بررسی داشته باشد.
۵. مقایسه ریتارد و ترمز موتور
نتیجه‌گیری
1- ریتارد گیربکس یکی از بهترین سیستم‌های کمکی برای کاهش سرعت کامیون‌های ولوو در سرازیری‌هاست.
2- با استفاده صحیح از ریتارد، می‌توان از داغ شدن و فرسودگی ترمزهای اصلی جلوگیری کرد.
3- استفاده از ریتارد باید تدریجی و ترکیبی با ترمز موتور و دنده‌های پایین باشد.
4- در جاده‌های لغزنده، بهتر است ریتارد را کمتر استفاده کنید تا از سر خوردن جلوگیری شود.